۱: آشنایی با مؤسسه :

فرهنگستان علوم و ادبیات و هنر تونس موسوم به بیت الحکمه در  سال ۱۹۸۳ بنیان گردید و در سال ۱۹۹۶ در قالب یک مؤسسه ی عمومی و غیر اداری به کار خود ادامه می دهد. محل این فرهنگستان در شهر  قرطاج تونس قرار دارد و فعالیت اصلی آن در حوزه علوم مرتبط با زبان عربی و توسعه این زبان است . به موجب قانون  شماره ۱۶۶ سال ۱۹۹۲ که در تاریخ ۳۰ نوامبر  همان سال تصویب گردید، بنیاد ملی ترجمه و پژوهش که کار خود را از سال ۱۹۸۳ آغاز کرده بود جای خود را به مؤسسه بیت الحکمه داد . این مؤسسه به صورت اختصاصی، پژوهش در علوم و رشته های مختلف دانشگاهی را در تعامل با سایر علوم انسانی قدیم و جدید در شاخه های ادبیات و هنر دنبال کرده تا علاوه بر کشورهای عربی گستره علوم در سایر کشورهای جهار را نیز در بر گیرد .

تاریخ نام گذاری بیت الحکمه به قرن سوم هجری که همان تاریخ تأسیس بیت الحکمه آفریقایی(۲۶۴ هـ/۸۷۸ م) در قیروان است باز می گردد . این مؤسسه با سابقه ای دیرینه از منظر جایگاه علمی در تاریخ تمدن عربی ، به ویژه تاریخ کشور تونس هم تراز با مؤسسه بیت الحکمه در کشور عراق است . اهتمام بالای بیت الحکمه به ترجمه مبین این نگاه است که دانش و علم محدود به  یک زبان و یا یک دین و یا یک فرهنگ و یا جنسیت نیست بلکه در ذهن تمامی انسان ها به ودیعه گذاشته شده. این همان رسالت ذاتی است که سرلوحه بیت الحکمه کار خود قرار داده است.

 ۲- تاریخچه کوتاهی از محل بیت الحکمه :

قصری که امروز به عنوان ساختمان مرکزی بیت الحکمه شناخته می شود در اواسط قرن نوزدهم بنا گردیده و در دوران خاندان بای های حسینی به "قصر زروق" معروف بوده است . این قصر در موقعیتی باستانی و مشرف به دریا و در نزدیکی حمام های انتونیوس واقع در دامنه شهر قرطاج قرار دارد . قصری که در گذر ایام، شاهد مراسم و میهمانی های استقبال رسمی بی شماری بوده است . در سال ۱۹۲۲ محمد الحبیب بای صاحب قصر زروق گردید و آن را برای فرزند خود محمد الامین بای آخرین پادشاه از دودمان حسینی ها (۱۹۴۳-۱۹۵۷) به میراث گذارد . با حضور محمد الامین در این قصر وی اقدام به نوسازی بخش هایی از آن نمود . از جمله تالار  داخلی که تا پیش از آن بدون سقف بود را مسقف کرد و نما و  ورودی آن را با ساخت مشربیه تزیین کرد . او سقف قصر را نیز با  نقاشی های زیبا آراست . در قسمت باغ های مجاور  قصر، بناهایی مسکونی برای خانواده و وابستگان خود بنا کرد و  برخلاف سنت حسینیان، شاه نشین قصر را از  طبقه بالا به طبقه زیرین منتقل نمود.

به رسمیت شناخته شدن دولت بییر منداس فرانس ، اعلام استقلال تونس  در تاریخ ۳۱  جولای سال ۱۹۵۴ ، امضای قانون احوال شخصی در مورخ (۱۳/۰۸/۱۹۵۶) و  تدوین ارزش های جمهوری تونس (۲۵/۷/۱۹۵۷) از  جمله رخدادهایی بوده که این قصر به خود دیده است . پس از  استقلال تونس به مالکیت دولت تونس در آمد و ابتدا به ساختمان اداره ملی صنایع سنتی و سپس مرکز ملی آثار باستانی تبدیل شد . در سال ۱۹۸۳ ساختمان قصر به عنوان محل بنیاد ملی ترجمه و پژوهش موسوم به بیت الحکمه انتخاب شد  که در سال ۱۹۹۲ به "فرهنگستان علو م و ادبیات و هنر تونس" تغییر نام داد .

۳- اهداف کلی  :

-          گردهمایی شخصیت های فرهنگی برجسته و ایجاد فرصت بیشتر تحقیق و پژوهش در زمینه های مختلف فکری و علمی و تبادل اطلاعات .  

-          همکار ی با مؤسسات و نهادهای هم سو در سراسر جهان با هدف غنا بخشیدن به زبان عربی و  اهتمام ویژه در  به کارگیری صحیح آن و همچنین توسعه توانایی و ظرفیت های این زبان به منظور همگامی با علوم و فنون مختلف .

-          اهتمام به بهره گیری از آثار  تاریخی و میراث موجود در حوزه تحقیق و نشر  .  

-          تألیف دانشنامه و دایره المعارف های گوناگون و ترجمه انواع کتب .

-          برگزاری نشست و هم اندیشی در  موضوعات مورد نظر  فرهنگستان .

-          آفرینش آثار ابداعی و نشر  تألیفات علمی و ادبی و فنی .

-          ارائه دیدگاه ها و نظرات مرتبط با مباحث تخصصی مؤسسه و انتقال این دیدگاه ها به نهادهای بالادستی و وزارت خانه های مرتبط .

-          بررسی و  ابراز  نظر در خصوص موضوعات علمی مطرح شده از طرف مؤسسات علمی و فرهنگی و آموزشی کشور تونس و سایر مجامع بین المللی و عربی .

-          سازمان دهی و برگزاری نشست های علمی داخلی و بین المللی ، نظیر نشست بین المللی قرطاج که هر سال فصل بهار با حضور  متخصصان کشورهای مختلف و با هدف بررسی و گفتگو در  باب مهم ترین مسائل فکر ی و فرهنگی و تمدنی ملی و فراملی برگزار می گردد .

-          انتشار  گزارش این نشست به صورت کتاب و توزیع گسترده آن با هدف نشر علوم و معارف و بهره برداری عموم . تاکنون ۱۸۹ کتاب از این با بالاترین کیفیت فنی و در سطح آثار علمی جهان تألیف گردیده است . آثاری نیز  در  سایر  علوم به سه زبان عربی ، فرانسه و انگلیسی منتشر گردیده و در ادامه  تلاش بر این است تا زبان های آلمانی و  ژاپنی نیز به مجموعه اضافه گردند .

 ۴ : هیئت علمی مؤسسه بیت الحکمه :

 

۵: اعضای هیأت علمی از کشور تونس :

 

 

۶: اعضای خارجی هیأت علمی :

 

همان گونه در این مطالعه و جستار ملاحظه می شود ، مؤسسه بیت الحکمه تونس تلاش کرده تا مجموعه ای از  نخبگان تونسی  در  رشته های علمی و دانشگاهی مختلف نظیر ، تمدن اسلامی – عربی ، ادبیات فرانسه ، ادبیات آلمانی ، فناوری ، پزشکی ، فلسفه ، علوم انسانی ، ادبیات ، شعر  و  ... را جذب کند . گزینش اعضای هیأت علمی از میان دارندگان مدارک عالی دکترا به بالا صورت گرفته که اکثراً در  دانشگاه های دولتی تحصیل کرده و  از رتبه های علمی برتر در دانشگاه های تونس و فرانسه برخوردار هستند . این موضوع نشان دهنده اهتمام ویژه مؤسسه در انتخاب اساتید متخصصی است که برخی از  آن ها در دانشگاه های ریشه دار و مطرحی همچون سوربن فرانسه حضور داشته اند . نگرش این مؤسسه همچنین جذب نخبه های علمی در کشورهای عربی و  غیر عربی بوده است .

مؤسسه بیت الحکمه تلاش کرده تا هسته علمی خود بر اساس فرایندی گزینش کند که راهبردهای آینده نگرانه آن که در راستای اهداف فکری  این مؤسسه  در کشور تونس است را پوشش دهد و از این منظر اکثر اعضای آن به داشتن افکار و گرایشات سکولار  مشهور هستند . از این رو برخی از اعضای علمی بیت الحکمه به صورت مشترک در مؤسسه مومنین بدون مرز نیز مشغول به فعالیت هستند .  با در نظر گرفتن مشارکت های علمی برجسته و مختلف می توان دریافت که فعالیت های علمی در کشور تونس بستری برای رسیدن به اهداف تعیین شده دو  جریان است ؛ جریانی که از  سوی کشور امارات متحده عربی حمایت و پشتیبانی می شود که همان مؤسسه مومنین بدون مرز است و دیگری  جریان مورد حمایت کشور فرانسه که همان بیت الحکمه محسوب می شود و اکثر اعضای آن در فرانسه تحصیل کرده و پرورش یافته اند .

 ۷: اطلاعات عمومی مؤسسه :

 

۸ : کتب و تألیفات انتشار  یافته توسط بین الحکمه در سال های اخیر :

۱-۸ : کتب انتشار یافته به زبان فرانسه در سال ۲۰۱۹ :

فرهنگستان علوم و ادبیات و هنر تونس موسوم به" بیت الحکمه " در سال ۲۰۱۹ ، مبادرت به انتشار مجموعه ای از کتب و آثار تألیفی سال های اخیر به زبان فرانسوی نموده  است .

۱ : کتاب " تمامی صحنه ها " ؛ انتشار یافته در سال ۲۰۱۸ میلادی. نظارت بر تدوین این کتاب را جمعی از اساتید بر عهده داشته اند . موضوع کتاب رویکردهای علمی به شیوه های مختلف  تعبیر و بیان باز می گردد. همچنین به موضوع بدن و نمادهای زبانی می پردازد که احساس افراد در شیوه های توانبخشی سایکودراما را کاهش می دهد . تأکید برجسته کتاب در این است که انگیزش های ژنتیک و اجتماعی شدن به عنوان مکانیسم های کنترل ،  رفتاری های تحلیلی انسانی هایی که به روان شناسی و علوم انسانی اتکا می کنند را به ربات همانند می کند.

۲ : کتاب "مطالعات ادبی"  نوشته محمد رضا بوقره که در سال ۲۰۱۸ به زبان فرانسوی تألیف و انتشار یافته است. این کتاب به انواع متون ادبی رسانه ها می پردازد و از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول به ادبیات فرانسه و مراکشی و فرانکفونی اختصاص دارد . بخش دوم به ادیب و  نویسنده و منتقد شهیر  فرانسوی مارسل پروست  می پردازد و  از ناحیه مطالعات موسوم به فن ادبی، آثار وی را مورد بررسی قرار می دهد .

۳ : کتاب " ذهن و ادیان" ،  تألیف رفیق بوخریص که در سال ۲۰۱۸ منتشر گردیده و موضوع متافیزیک و  جسارت واکاوی های علمی  با عنوان " تشخص نیچه ای "  را طرح می کند . نویسنده به طرح دو  رویکرد می پردازد که اولی " کسانی را شامل شده که خواهان فهمیدن هستند و دیگری کسانی که به دنبال باور مندی و ایمان آوردن هستند" . ترجمه عربی این کتاب با نظارت دکتر احمد ذیاب انجام شده است.

۴ : کتاب "سفر نامه الیوسی" نوشته محمد العیاشی، تاریخ انتشار ۲۰۱۸ ؛  این کتاب پژوهشی تاریخی با نظارت احمد الباهی استاد تاریخ و میراث اسلامی است . ویژگی های سیاسی و اقتصادی و  همچنین فرهنگی و اجتماعی فریضه حج در پایان قرن یازدهم هجری موضوع اصلی این کتاب را شامل می شود . به تعبیر مؤلف ، کتاب حلقه مهمی در سلسله سفرنامه های مکتوب توسط مراکشیانی است که به قصد انجام فریضه حج و یا تعلم علوم به سرزمین حجاز سفر کرده اند .

۵ :  "والدین ، فرزندان و خانوادگی و انواع گونه های فرهنگی" ، تاریخ انتشار سال ۲۰۱۹ ؛ این کتاب با نظارت استاد عالی بکار برناو تألیف گردیده و به موضوع مشکلات و مسائل دوران تولد و تأثیر گذاری روابط خانوادگی در فرهنگ های مختلف بر  پرورش کودک اختصاص دارد . در این کتاب روانکاوان و متخصصان  آسیب شناسی روانی و متخصصین اطفال و زایمان ، مهم ترین مشکلات ژنتیکی ، روانی ، خانوادگی و اجتماعی دوران ولادت را مورد بررسی قرار می دهند . همچنین به مسائلی مانند خشونت و حس تحقیر و انزوا و گناه از ناحیه زنان بدون همسر در دوران حاملگی می پردازد و راهکارهای اجتماعی را در بستر فرهنگ های مختلف  ارائه می دهد . در این زمینه کلیه نظرات و رویکردها بر این امر اتفاق نظر دارند که برای  ارائه خدمات بالینی و راهکارهای درمانی مؤثر باید مراقبت های پزشکی  و کلینیکی کودکان  ارائه گردد .

۶) "تونس به روایت گردشگران در دوران مدرن" (۱۴۹۲-۱۷۸۹) . این کتاب در سال ۲۰۱۹  منتشر گردیده و کاری گروهی با نظارت خانم خلود بن محمد است . در این کتاب پرسش هایی از این دست مطرح می شود که : آیا روایت زندانیان و بردگان می تواند مرجعی ارزشمند برای مطالعات تاریخی بوده و الهام بخش آثار ادبی باشد ؟ دیگر این که چگونه سفرهای تجاری و زیارتی حج به منبعی برای علم و خلاقیت تبدیل می شوند؟ و این که دیپلمات ها و هیأت های علمی چه نقشی در زمینه فرهنگ سازی و بالندگی فرهنگی دارند ؟ این کتاب همچنین فعالیت همایش بین المللی که فرهنگستان علوم و ادبیات و هنر تونس در روزهای ۲۵ و ۲۶ اکتبر سال ۲۰۱۷ برگزار گردیده را در قالب این کتاب ذکر کرده. در این همایش محققین تونسی و غربی با استناد به اظهارات افراد اسیر و فعالان تجاری و مکاتبات دیپلمات ها  و همچنین تحقیقات مورخین و هیأت های علمی اروپایی ، فعالیت های اقتصادی و سیاسی و ساختار اجتماعی تونس در دوران جدید را مورد توجه قرار داده اند.

۷) حسین بای مؤسس سلسله حسینیه (۱۷۰۵-۱۷۰۶) نوشته محقق و مورخ عزالدین قلوز . این کتاب در زمره سلسله کتب تاریخی منتشر شده توسط بیت الحکمه قرار دارد . پژوهشی تاریخی که گاه شمار دوره مهمی از تاریخ پرحادثه و مملو از منازعات در کشور تونس را مورد تحقیق قرار می دهد که بیان و درک واقعیات آن بسیار دشوار است . محتوای این کتاب به مورخین کمک می کند تا تصویری روشن تر از این دوران را در برابر دیدگان خود داشته باشند . منازعات ترک ها و اعراب و  نقش حسین بای در دوران حکمرانی المرادی به وضوح توسط نویسنده در این کتاب شرح داده شده است . همچنین این که نویسنده مهم ترین علل و شرایط به پادشاهی رسیدن حسینی در سال ۱۷۰۵ را برای خوانندگان تشریح کرده است .

 ۲-۸ : کتب عربی

 انتشارات کتب عربی توسط بیت الحکمه در سال های اخیر :

۱)      دائره المعارف تونس :

پروژه تدوین دائره المعارف تونس ، یکی از پروژه های مطرح در فضای دیجیتال در سال ۲۰۱۹ بوده که هدف از اجرای آن آشنایی با کشور تونس از ابعاد اقتصادی ، تاریخی و یا علوم انسانی و سایر مباحث علمی بوده است .

عبدالمجید الشرفی رئیس فرهنگستان ادبیات و علوم و فنون " بیت الحکمه " درباره این پروژه عنوان کرده که دائره المعارف آزاد تونس ، به زبان عربی خواهد بود و در مراحل بعدی به سایر زبان ها نیز تدوین می گردد . همچنین این که این دائره المعارف به صورت مستمر به روز رسانی خواهد شد . برخلاف دائره المعارف چاپی که در سال ۲۰۱۳ در دو بخش منتشر گردید و علاوه بر رعایت نشدن ضوابط تدوین دانشنامه ، از جامعیت کافی نیز برخوردار نبوده است . الشرفی این نکته را نیز یاد آور شده که نویسندگان و همکاران این دانشنامه فقط از اعضای فرهنگستان نیستند و توسط او انتخاب نمی شوند، بلکه کلیه کسانی که آمادگی همکاری برای پر بار تر شدن این مجموعه را دارند می توانند به تدوین این اثر کمک کنند. گردآوردندگان می بایست در کار تدوین ، منابع و مراجع مورد استفاده را ذکر کرده تا اعتبار محتوایی دانشنامه و ارزش علمی آن حفظ گردد .

آقای الشرفی خاطر نشان کرده که مقالات تدوین شده به زبان عربی بر روی سایت دانشنامه به نشانی www.mawsouaa.tn  قرار گرفته و علاقمندان می توانند با ایجاد حساب کاربری در سایت، مقالات را ویرایش نموده و یا به محتوای آن اضافه کنند . قابلیت افزودن مقالات جدید نیز برای کاربران در نظر گرفته شده است . محتوای افزوده شده و یا اصلاحات انجام شده توسط کاربران بدون ذکر اسم در بخش ویرایش مقالات قرار گرفته تا مورد ارزیابی هیأت علمی پنج نفره قرار گیرد . این هیأت متشکل از محمد کرو ، محمد بوهلال ، سمیر المرزوقی ، حبیبه الشعبونی و سمیر بشه می باشد. روند ارزیابی نیز به صورت  واقعی و با رعایت عدم جانبداری صورت گرفته و در صورت پذیرش ، با ذکر نام نویسنده در دانشنامه درج می گردد . الشرفی در همین رابطه عنوان داشته که وظیفه هیأت ارزیابی ، نظارت و ممیزی نیست ، بلکه حصول اطمینان نسبت به علمی بودن محتویات منتشر شده است . همچنین این که کلیه حق تألیف مقالات برای نویسندگان آن ها محفوظ بوده و منتشر کنندگان و خوانندگانی که از  دانشنامه استفاده می کنند باید به نام مرجع آن اشاره کنند .

الشرفی تصریح داشته که فرهنگستان ، دانشنامه تونس را در قالب دیجیتال ارائه کرده و به پیوندهای اینترنتی (لینک) سایر مقالات مرتبط را به آن افزوده است . وی با یاد آور شدن مزایای این دانشنامه اینترنتی، تأکید کرده که دسترسی آزاد به این دانشنامه موجب جذب خوانندگان بیشتر به ویژه از میان گروه جوانان می شود . همچنین این که موجب بالا رفتن همه جانبه سطح آگاهی و  دانش افراد جامعه می گردد.

الشرفی با مقایسه دانشنامه دیجیتال و کاغذی ، قیمت بالا و عدم قابلیت به روز رسانی را از معایب دانشنامه چاپی برشمرده. به گفته الشرفی، فرهنگستان با اجرای این طرح از ظرفیت فرهیختگان تونسی به منظور غنی تر کردن آن بهره برده ، تا دانشنامه آزاد تونس اولین مرجع محققان و خوانندگان درباره کشور تونس باشد .  

۲)      الغریب المصنف نوشته عبیدالقاسم بن سلام ( چاپ دوم ) : این کتاب در سال ۲۰۱۹ و مشترکاً توسط بیت الحکمه و انتشارات سحنون منتشر گردیده است . این کتاب در حقیقت ، نسخه ویرایش شده کتاب الغریب المصنف نوشته عبید القاسم بن سلام (۷۷۰ م-۸۳۸ م) محسوب می شود که ماحصل گنجینه علمی اوست و محققین و علاقمندان به مباحث زبانی می توانند از  این معجم عربی که به واژگان نغز و غریب اختصاص دارد بهره مند گردند . در  یک نگاه باید گفت که کتاب گنجینه ای زبانی از واژگان و تعابیر و تراکیب است . بنابراین این کتاب مرجعی علمی به شمار می رود که سهم اعراب در حوزه قاموس و فرهنگ لغت نویسی را بیان می کند .

۳)      مجموعه کامل آثار احمد الدرعی : انتشار یافته توسط بیت الحکمه در سال ۲۰۱۹. این کتاب بیان گر جهت گیری فکری احمد الدرعی در مواجه با واپس گراهایی های فکری ، سیاسی و مذهبی است . او در کتب خود مشخصاً به مسائل و موضوعات عمومی پرداخته و موضوعات سیاسی و اخلاقی و مذهبی را مورد بحث قرار داده که با اکثر آثار فکری متمایز  است . عمده آثار الدرعی در نیمه اول قرن بیستم تألیف گردیده اما قاموس ذهنی او مملو از مسائل روز و کنونی است . او با باور به مبانی و اصول شهروندی ، خواهان مساوات و عدالت اجتماعی و آزادی های فردی بوده و حامی قشر رنج دیده است . این کتاب دارای دو بخش حجیم است . در بخش اول آثار ابداعی وی شامل نمایش نامه ها و  داستان های او وجود دارد که در حقیقت کشمکشی میان اندیشه های محافظه کارانه با رنگ و بوی واپس گرایی و دیدگاه های آزادی خواهانه با صبغه های ترقی خواهانه است . الدرعی با سبکی هزل آمیز و طنز ، ناهنجاری های اجتماعی و سیاسی و اخلاقی را بیان کرده و خوی وحشی گری استعمار فرانسه و حامیان آن را به " برخی فقهای مسلمان که مانع تلاش و اجتهاد هستند تشبیه می کند. فقهایی که برای تأیید عقاید و رسیدن به عائدی محترمانه ، در آن واحد هم برای اسلام و هم برای استعمار فرانسه برهان و دلیل می آوردند " ( بخش اول ص ۲۴) .

در بخش دوم (ص ۵۹۲) به موضوع قیاس و شریعت در نظریات مفکرین سنت گرای جزم اندیش و نواندیشان قائل به اجتهاد و سیالیت متن پرداخته شده  تا که نگاه کارکردگرایانه ی سیاسی و ایدئولوژیک به شریعت حذف گردیده و مذهب مجالی برای پیشرفت و توسعه پیدا کند. در این بخش همچنین به این مقوله پرداخته شده که احمد الدرعی در آثار تألیفی خود نسبت به طاهر الحداد برتری مشهودی در تقابل با " فقیه نمایانی دارد که باب جهاد را بسته اند "(ص ۶۸) و این در حالی است که " انسان به هیچ بهایی نمی تواند خود را به مزایده بگذارد " (همان صفحه). به تعبیری یعنی ، انسان مجاز به اندیشیدن و تفکر در مقام دیگری نیست . به اعتقاد احمد الدرعی ، اجتهاد در چهارچوب آزادی بیان می گنجد و  در قالب ذهن هر مجتهد متفاوت به تصویر کشیده می شود ، بنابراین برای چه باید این جام تجلی گر اندیشه را فرو شکست ؟ به اعتقاد احمد الدرعی ، طاهر حداد شاخص و معیار جدیدی برای فهم شریعت عنوان کرده که در "روح اسلام " معنا پیدا می کند .

۴)      کتاب گلچین شعر و نثر .. : انتشار یافته در سال ۲۰۱۹ توسط بیت الحکمه .  این کتاب مجموعه ای از نامه ها و  گفته های استاد بشیر بن سلامه در طول هفتاد سال زندگانی است که در قالب شعر و نثر بیان گردیده . این کتاب ، با بیان احساسات شاعر و مسائلی کلی ، اثر پرباری برای منتقدان و پژوهشگرانی است که مسیر نویسندگی و تکامل نویسنده را دنبال می کنند .

  ۵)      کتاب رنج آفرینش،  واقعیات و اسطورها : انتشار یافته در سال ۲۰۱۹ توسط بیت الحکمه . این اثر در زمره آثاری قرار دارد که به موضوع رابطه ساختاری میان رنج و آفرینش می پردازند. در این کتاب مجموعه مطالعات و پژوهش های علمی در زمینه روان شناسی بالینی افسردگی  و محرک های آگاه و ناخودآگاه ابداع و خلاقیت را در بر می گیرد. در این اثر به رویکردهای جامعه شناختی و تاریخی با موضوع فلسفه هنر و اسطوره شناسی نیز پرداخته می شود .  

  ۶)      کتاب آرمان شهر : انتشار یافته در سال ۲۰۱۹ توسط بیت الحکمه. این کتاب در تلاش است تا از میان آثار محققان تونسی و اروپایی به سیر تاریخی موضوع آرمان شهر پرداخته و تفاوت میان آرمان شهر انتزاعی و افکار آرمان گرایانه ای که باعث رقم خوردن رویدادهای تاریخی مانند آرمان شهر هنرهای اکسپرسیونیسم می پردازد .

  ۷)      کتاب ظهور سیاست نوین : انتشار یافته در سال ۲۰۱۹ توسط بیت الحکمه. محتوای این کتاب در زمره تألیفات مرتبط با مبحث اندیشه سیاسی نوین قرار دارد . پیر مننت نویسنده کتاب و دانشمند علوم سیاسی در این اثر، به برجسته ترین فلاسفه بنیان گذار این اندیشه و خاستگاه های ظهور آن می پردازد . او اولین ظهور این سیاست را به دانشمند ایتالیایی مایکاولی ، نظریه پرداز سیاست واقع گرایی ارتباط می دهد که فلسفه سیاسی کلاسیک اخلاق گرا را کنار می گذارد.  از دیدگاه او ، اندیشه سیاسی در گرو واقعیت قرار دارد . بنابراین پیرمننت ، ماکیاولی را پدر مشروع نگرش علمی به موضوع سیاست می داند . به اعتقاد نویسنده ظهور دوم با فیلسوف سیاسی انگلستانی توماس هابز  محقق می شود که علوم سیاسی را بر مبنای قواعد علمی می داند . هابز با تعریف رفتار سیاسی برای تثبیت یک نظام سیاسی پیچیده ، از ظهور مولود اول یعنی اندیشه ماکیاولی حمایت می کند . مولود سوم نیز زاییده اندیشه سیاسی ژان ژاک روسو است که بی اخلاقی در انسانِ مبدأ نور را به دلیل پرورش او در محیط اجتماعی می داند . او سرشت آدمی را خالص می داند اما حضور در ساختار اجتماع به تباهی کشیده می شود . بنابراین روسو ، سیاست را در چارچوب واقعی آن تعریف می کند تا اندیشه های سیاسی متولد شده را به اندیشه سیاسی آرمانی برساند .

  ۸)      پژوهشِ شناختی نظام دکترا در کشور تونس : انتشار یافته در سال ۲۰۱۹ توسط بیت الحکمه . در این کتاب به طرح اشکالات تحقیق علمی و نظام دکترا در تونس پرداخته می شود که نگارش آن را تعدادی از اعضای بیت الحکمه و مسئولین پژوهش های علمی و رساله های دکترا برعهده داشته اند . در این کار تحقیقی ، نقاط ضعف و قوت سیستم آموزشی مقطع دکترا عنوان گردیده است. از جمله نقاط قوت این سیستم درگاه (پورتال ) رساله های دکترا به آدرس Thèses.tn است که روش ثبت نام و فرایند معمول را در اختیار کاربران قرار می دهد . سیستم کشوری مقطع دکترا با اشکالات متعددی نیز همراه است که مانع روند یک کار علمی دقیق و شفاف می گردد .  منشور نگارش رساله های دکترا فاقد سازوکار های دقیق برای ارائه گزارش های دوره ای و تضمین صد در صدی انجام پژوهش علمی است . در این کتاب همچنین توصیه هایی برای بالا بردن کیفیت دانشکده ها و کمیته های تخصصی دکترا ارائه شده . از جمله این پیشنهادات ، تشکیل هیأت کشوری تحقیق و آموزش است که داوری رساله های دکترا را برعهده دارد . طبیعتاً این هیأت از شخصیت های علمی و ادبی تشکیل می گردد . در این تحقیق همچنین بر ضرورت مشارکت نهادها و  استفاده از سیستم رسانه ملی دکترا تأکید شده است. توسعه پورتال thèses.rnu.tn و چارچوب عملیاتی کمیسیون های دکترا از جمله دیگر پیشنهادات مطرح شده در این پژوهش است. نویسندگان این اثر تحقیقی تأکید داشته اند که بدون انجام اصلاحات ساختاری در نهادهای دانشگاهی  امکان تحول در نظام سراسری دکترا وجود ندارد .

۹)      کتاب تکامل اندیشه علمی و معارف تجربی : این کتاب یک تألیف گروهی با نظارت خانم سعاد کمون شوک است که در سال ۲۰۱۹ توسط بیت الحکمه منتشر گردیده. این کتاب گزارش جامعی است از همایش ملی که در روز های یازدهم و دوازهم اکتبر سال ۲۰۱۸ توسط بخش علوم طبیعی و ریاضیات فرهنگستان برگزار شده. دکتر عبدالمجید الشرفی در ابتدای مراسم افتتاحیه بر اهمیت "تفکر دقیق در علوم مختلف که با جزء بینی، داده ها را مورد کنکاش قرار داده و به مسائل کلی و عمومی اکتفا نکرده تأکید می کند .  به نظر رئیس فرهنگستان مظاهر تعصب و جزم اندیشی از خرد ضد انتقادی و اتکا به برنامه های آموزشی ناهماهنگ با فرایندهای علمی ناشی می شود . ایشان در این باره به موفقیت قدرت های نوظهور  نظیر کشور سنگاپور اشاره می کند که با بهره گیری از سیاست های آموزشی کارآمد به پیشگامانان عرصه آموزشی تبدیل شده اند . در همین رابطه خانم سعاد کمون شوک به شرایط تکامل روحیه علمی اشاره کرده که ا ز فلسفه معرفت شناختی گاستون باشلار و رویکرد آنری پوانکاره نشأت می گیرد . محتوای این کتاب دارای تنوع و چند دستگی  موضوعی است . بخشی از آن به انسان شناختی تعلیم و آموزش یسری الدالی پرداخته و بخش هایی دیگر به موضوعات معرفت شناختی و روان شناختی می پردازد که بر موضوع بازنگری در روش های آموزشی و هم سویی با مهارت های شغلی تأکید داشته . در این همایش همچنین کارگاه های علمی مختلفی برگزار شده که روان شناسان و محققین مختلف از کشور های عربی و نیز سازمان های بین المللی نظیر یونسکو و یونیسف و اندیشکده علوم جوانان عرب – آلمان در آن حضور داشته اند . سخنرانان و شرکت کنندگان در این همایش بر ضرورت به روز رسانی شیوه های آموزشی همگام با تحولات علمی و رویکردهای جدید تأکید داشتند . توصیه هایی نیز در این رابطه عنوان گردیده که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می گردد :

-          ضرورت همگامی نهادهای آموزشی با روش های جدید معرفت شناختی .

-          کنار گذاردن شیوه های آموزشی تلقینی به منظور شکل گیری اندیشه علمی مبتنی بر خلاقیت و نقد پذیری .

-          به کار گیری مهارت های فنی و حرفه ای   در استراتژی های آموزشی با هدف در نظر داشتن توانمندی های ذهنی و تمایلات روحی متعلمین .

-          اتکا به روش های   آموزشی تجربی که باعث می شود مدرس ، رفتارهای آموزشی متناسب با دانش متعلم را دریابد .

-          استفاده از شیوه های آموزشی پویا با هدف اطمینان از شکل گیری تعامل میان معلم و متعلم و کنار گذاردن روش آموزشی ایستا  .

-          فرایندهای تجربی صرفاً نباید به فضای آزمایشگاهی محدود شوند ، بلکه باید با روش های آموزشی و رویکرد های روان شناختی و  معرفت شناختی به رویکردهای عقلانی اتکا کرد .

-          توجه جدی به بحث آموزشی مفهومی که به عنوان فرایند آموزشی که با اصول نظری و فرضیات تجربی هم پوشانی دارد .

-          تکامل مستمر روش های آموزشی با توجه به تغییر دائم و پرشتاب شیوه های آموزشی و تعدد رویکردهایی مانند دیالکتیکی ، آموزش از دور و تجربی ..

-          به کار گیری روش های آموزش نقد محور از دوران کودک ، چرا که فرایند آموزش علمی موضوعی تجمیعی و کل گرا ست .

-          همگام با دستاوردهای علمی مستند و قابل اعتماد باید روش های آموزشی کلاسیک  که باعث به وجود آمدن تفکرات جزم گرا می شود را مورد بازنگری قرار دارد .

-          ضرورت اطلاع از اهمیت روش های آموزشی حقیقت محور به عنوان یکی از پیش شرط  های فرهنگ اختلاف و تکثر و ترغیب متعلمین به مطالعات و پژوهش های علمی و شیوه های ابداع و خلاقیت .

-          تعمیم طرح مدرسه تجربی نوین در شهر شننی استان قابس .

-          مجهز کردن آزمایشگاه ها با لوازم و ابزار مورد نیاز .

-          برگزاری همایش و نشست های سالانه به منظور ارزیابی و هم گامی با شیوه های نوین آموزشی.  

۱۰)  همایش های بیت الحکمه ۲۰۱۷-۲۰۱۸: انتشار یافته در سال ۲۰۱۹ توسط بیت الحکمه . این کتاب به مطالعات ادبی و پژوهش های علمی ارائه شده از سوی نخبگان دانشگاهی و محققین در همایش ها و نشست های علمی اختصاص دارد که گروه علمی فرهنگستان در سال های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ ترتیب داده است . محتوای این کتاب به مباحث ادبی و فرهنگی و کلامی اختصاص داشته و از پژوهش های علمی مرتبط با مباحث توسعه و اندیشه های اصلاحی غافل نمانده است .

۱۱)  تألیفاتی از مصطفی عبد الرازق: انتشار یافته در سال ۲۰۱۹ توسط بیت الحکمه.  مصطفی عبدالرزاق از جمله اندیشمندان پیشگام در زمینه تدوین روش های علمی مطالعات فلسفی عربی است . او از جدی ترین طرفداران نظریات غربی مانند علم متن شناسی بود . او همچنین از سرسخت ترین مخالفان تحجر و جمود فکری و مبلغان عقلانیت و خرد گرایی به شمار می رود . این کتاب بخش های متنوعی از اندیشه های مصطفی عبدالرزاق ( ۱۸۸۵-۱۹۴۷ ) را در بر می گیرد . بخش هایی از کتاب نیز به پاسخ ها و نامه ها و مقدمه آثار ادبی و فلسفی عبدالرزاق اختصاص دارد . سخنرانی های او در مجامع علمی و ادبی و خطابه های سیاسی که نگرش نو اندیش و ضد دینی او را نشان می دهد قسمت های دیگری از این کتاب است . عبدالرزاق معتقد است که بدون مقاومت در برابر مظاهر تحجر علمی نمی توان از اندیشه های جزم گرا خلاصی یافت .

۱۲)  متعه الاسماع فی علم السماع نوشته احمد بن یوسف التیفاشی القفصی: انتشار یافته در سال ۲۰۱۹ توسط بیت الحکمه. این کتاب یکی از اسناد تاریخ تمدن عربی اسلامی است که باید گفت مشابهی برای آن نمی شناسیم . بی تردید پاین اثر را باید در شمار اسناد مکتوب آوازهای آفریقایی و هنرهای اندولسی و مجالس ادبی و آداب و رسوم فرح و شادی دانست . حتی باید فراتر رفت ، چرا که این کتاب با طرح مضامین فکری و ابداعی خط بطلانی بر مسائل دینی و تجارب حسی در دورانی کشیده که تاریکی و تیرگی رنگ حاکم بوده است و راهکارهایی موفقیت آمیز برای بیماری های صعب العلاج ارائه کرده . نویسنده تأکید داشته که " تأثیر نغمه های موسیقی بر جان انسان و حیوان ساری و جاری بوده و  باعث نشاط و رخت بستن حزن و اندوه می شود . " در یک کلام باید گفت که آفرینش های موسیقایی التیفاشی در قرن سیزدهم چنان شگفت و عمیق بوده اند که امروز در قرن بیست و یکم الهام بخش و سنجه و عیار  کارهای پژوهشی است و جایگاه زیبایی شناسی و کارکرد علمی آن باعث از رونق افتادن دیگر نظریات و رساله ها گردیده .

۱۳)  زندگی نامه رؤوف بن ناصر ۱۹۴۵-۲۰۱۹ : انتشار یافته در سال ۲۰۱۹ توسط بیت الحکمه. این کتاب مروری است بر شرح حال و زندگی رؤوف بن ناصر که به توانایی علمی گسترده شناخته می شود.  درباره ؤوف بن ناصر باید گفت که او تنها نماد و سمبل تحقیق و پژوهش علمی در دانشگاه های کشور نبود ، بلکه در فعالیت های آزمایشگاهی و دانشکده های سراسر دنیا نیز حضور فعال داشت . ناصر استاد عالی در رشته فیزیک و مشاور آژانس بین المللی انرژی اتمی و رئیس سابق انجمن فیزیک تونس و عضو انجمن فیزیک آمریکا بود .

۱۴)  کتاب مصطفی الفیلالی ۱۹۲۱-۲۰۱۹ : انتشار یافته در سال ۲۰۱۹ توسط بیت الحکمه.  در این کتاب جایگاه فکری و سیاسی و الفیلالی بیان می گردد . الفیلالی ، دغدغه های علمی و فکری را در نظر داشته و در شکل گیری دولت استقلال ملی تونس نقش بسزایی ایفا کرده است . او در اتحادیه سراسری شغل تونس نیز به عنوان نماد مبارزه حضور  داشته و از جمله شخصیت های مؤثر و فعال بوده است . او دیدگاه های سیاسی جامع الاطرافی بین مسئولیت های سیاسی و اداری از یک سو و درک اتحادیه ای از سوی دیگر داشته است . الفیلالی ، جدیت و تسامح ، شوخ  طبعی و جدیت و کنشگری سیاسی و نظریه پردازی را در خود جمع کرده بود. در این کتاب حضور الفیلالی در رادیوی ملی تونس از سال ۱۹۴۳ و همچنین همکاری با مجلات و روزنامه های متعدد یادآوری شده است .

۱۵)  کتاب غذاها و داروی های اسحاق بن سلیمان : انتشار یافته در سال ۲۰۲۰ توسط بیت الحکمه.  نویسنده در کتاب خود به تشریح منافع و مضرات غذاهای متنوع پرداخته و نیاز مزاج های مختلف به سیستم های غذایی مناسب با بدن هر فرد را برای برخورداری از تغذیه سالم یاد آور می شود . اسحاق بن سلیمان در این رابطه بر ضرورت به کارگیری رویکرد عقلی و تجارب علمی تأکید داشته و از مراجعه به پیشگویی هایی ستاره شناسان برحذر داشته . با توجه به نگاه علمی و دقیق اسحاق به این موضوع ، می توان دریافت که او در زمینه تغذیه و داروهای مؤثر ، از پشتوانه علمی بالایی برخوردار بوده است.

۱۶)  کتاب قدرت جزم اندیشی و نو اندیشی نوشته طاهر حداد : انتشار یافته در سال ۲۰۲۰ توسط بیت الحکمه . این کتاب با مقدمه عبدالمجید الشرفی منتشر گردیده است . الشرفی این کتاب را در زمره نشانه های نبوغ می داند ، چرا که آن چه که نابغی ای چون طاهر الحداد ارائه می دهد تا ابد جاودان خواهد بود . عبدالمجید الشرفی تأکید کرده که محتوای کتاب ناشناخته بوده و در لابلای آثاری که احمد الدرعی دوست طاهر حداد از خود برجای گذاشته پیدا شده و او نیز کتاب را از دختر الدرعی کلثوم المزیو به دست آورده . علیرغم کسانی که به نام دین سخن گفته و با کسانی که باور به آزادی های فردی و مساوات دارند عداوت دارند این کتاب ارائه دهنده نو اندیشی و اندیشه آزادی خواهانه است

همایش ها و نشست های علمی در سال های ۲۰۱۹ -۲۰۲۰

 ۱۱ : شرح حال  و دیدگاه های دکتر عبدالمجید الشرفی در باب اندیشه و دین اسلام :

 عبدالمجید الشرفی متولد سال ۱۹۴۲ در شهر صفاقس تونس از اساتید بازنشسته دانشگاه به شمار می آید . او در سال ۱۹۶۳ در رشته زبان و ادبیات عرب در کشور تونس فارغ التحصیل شد و در کنکور استادی  سال ۱۹۶۹ در پاریس رتبه اول را کسب کرد . الشرفی در سال ۱۹۸۲ رساله دکترای خود در رشته ادبیات را با موفقیت پشت سر گذاشت . وی در دوران تدریس در مقطع متوسطه ، مشاغل متعددی را تجربه کرد. او سپس با ارتقاء شغلی به بخش آموزش عالی انتقال یافت و به درجه استادی (۱۹۸۶-۲۰۰۲ ) در رشته تمدن عربی و اندیشه اسلامی دانشکده ادبیات دانشگاه منوبه رسید . وی در فاصله های سال (۱۹۸۳-۱۹۸۶)  به عنوان رئیس دانشکده ادبیات و علوم دانشگاه تونس انتخاب شد .  الشرفی مسئولیت برخی هیأت های گزینشی و نظارتی همانند ریاست کمیته اصلاح برنامه های عربی وزارت آموزش و پرورش را در  سال های (۱۹۸۷-۱۹۸۸) عهده دار بوده  است . او در حال حاضر رئیس بیت الحکمه است .

عبد المجید الشرفی همچنین در  هیأت های علمی متعددی مشارکت داشته که از  جمله آن ها می توان به عضویت در شورای مشورتی مرکز پژوهش های اسلامی قیروان (۱۹۹۲) ، هیأت مدیره سازمان ایسسکو (رباط) (۱۹۹۲-۱۹۹۳) ، شورای علمی آکادمی علوم مراکش در طرابلس (۱۹۹۳) ، هیأت علمی اندیشکده حقوق بشر عربی (۱۹۹۴) ، هیأت علمی بنیاد اندیشه مدرن عربی (ژنو ۲۰۰۳-۲۰۰۶) اشاره کرد.  عضویت در  هیأت تحریریه و یا شورای مشورتی مجلات ایبلا (تونس)، اسلام - مسیحیت (روم) ، پژوهش های مراکشی ( مراکش ) و ادبیات قیروان (قیروان) نیز بخشی دیگر از فعالیت های الشرفی به شمار  می آید. او مسئولیت انتشار نشریه "معالم الحداثه" از انتشارات دار الجنوب (تونس) و  نظارت بر انتشار مجله "الاسلام" را نیز برعهده داشته است . الشرفی مسئولیت کرسی ادیان تطبیقی سازمان یونسکو در دانشگاه منوبه را در  سال های (۱۹۹۹-۲۰۰۳) عهده دار بوده . او استاد راهنمای پایان نامه های زیادی در دانشگاه التونسیه بوده و در همایش ها و سمینارهای بین المللی و داخلی متعددی شرکت کرده است .

عبدالمجید الشرفی یکی  از مبلغان بازخوانی میراث مذهبی با اتکا به شیوه های جدید بحث و پژوهش های علمی نقد محور است . از نظر برخی از پژوهشگران ، الشرفی طلایه دار جریان نقد محور و باز آفرین اندیشه اسلامی مدرن است . جریانی پژوهشی و علمی که به همگرایی دیدگاه های تاریخی جدی و اخلاقی علم محور معتقد است .  عبدالمجید الشرفی قائل به تفاوت میان اسلام و اندیشه اسلامی و یا اندیشه ای از که آن با عنوان رسالت اسلام ، تاریخ اسلام و یا دین اسلام یاد می شود . وی در این زمینه صاحب تألیفاتی است که به در ادامه به برخی از آن ها اشاره می گردد:

۱-     اسلام و مدرنیته (۱۹۹۰) : این دو کتاب به دو بخش اصلی تقسیم می شود : اندیشه دینی که شامل علوم دین و اصول آن و تعامل آن با مدرنیته و تحولات زمانی را شامل می شو د . در بخش دوم از شیوه های حکومت داری و سیاست در اسلام و مسائل  مربوط به زنان صحبت به میان آمده است .  نویسنده به احکام صادره از سوی علمای اسلام و همچنین مباحث مطرح شده از سوی آنان پرداخته و موضوعاتی که همچنان امت اسلام درگیر آن بوده از جمله موضوع زن و نگاه فرومایگی به او را مورد بحث قرار داده است . محوریت موضوع این کتاب ، نو اندیشی در فکر اسلامی و ارائه رویکردهای اصلاحی هم جهت با مدرنیته با استناد به اندیشه و دیدگاه های محمد عبده ومالک بن نبی وهشام جعیط ومحمود محمد طه و سایرین است .

۲-     لبنات (۱۹۹۴) : عبدالمجید الشرفی در  این کتاب به طرح مسائل مرتبط با جوامع اسلامی و عربی می پردازد . از خلال طرح این مسائل سعی در بیان دلایل واقعی ناتوانی جوامع عربی در رسیدن به مدرنیته دارد . او برای این منظور نگاه انتقادی در پیش گرفته و موضوعاتی که اعراب در مواجه با مدرنیته دارند را مطرح کرده است . او همچنین به موضوع سکولاریزم و در جوامع عربی و اسلامی مدرن پرداخته و واقعیت بنیان های مذهبی در دوران معاصر و نقش مثبت و منفی آن را بیان می کند . الشرفی خواهان تحولی زیربنایی در جوامع عربی و اسلامی شده تا این جوامع خود را از قفس آهنی گرفتار آمده در آن رهانیده و به دروازه مدرنیته راه یابند .

۳-     اسلام میان حقیقت و تجلی تاریخی :  نویسنده در این کتاب برخی طرح پرسش هایی درباره جایگاه متن دینی در توجیه خشونت و تروریسم جنبش های اسلامی پرداخته و رویکردهایی از اندیشه اسلامی کهن و مدرن را ارائه گرده . در حقیقت هدف او بیان تفاوت میان ذات حقیقی اسلام و کارکرد آن در طول تاریخ است .

۴-     اندیشه اسلامی در تقابل با مسیحیت . این کتاب در حقیقت پایان نامه دکترای عبدالمجید الشرفی بوده است . الشرفی با رجوع به کتب مناظرات مذهبی و یافتن صد ها عنوان از این کتب به زبان های مختلف به مسأله پیدایش و تحول مسیحیت پرداخته است . نویسنده متوجه این موضوع شده که به اندازه کافی به پاسخ مسیحیان به مسلمانان پرداخته شده اما پاسخ مسلمانان به مسیحیان چندان مورد توجه قرار نگرفته و تنها آثار اندکی آن هم به صورت دست نویس وجود داشته . این در حالی بوده که برخی از این آثار نیز از بین رفته و ما تنها نام آن ها را می دانیم .

نویسنده با مقایسه کتب مربوط به جوابیه مسیحیان به دو نتیجه گیری رسیده : اول این که مجادله مسلمانان و مسیحیان در اواخر قرن چهارم هجری ( دهم میلادی) به پایان رسیده و مؤلفان قرون بعد ، همان جوابیه های چهار سده اول به ویژه قرن های سوم و  چهارم را بدون هیچ گونه تعمق در روش های دنبال شده قداما و استناد به متون جدید بازگو کرده اند . نتیجه دوم نیز این که جنگ های صلیبی ، گر چه موجب تعدد تألیفات ردیه شده اما تأثیر در محتوای این کتب نداشته است . این کتاب از یک مقدمه و چهار فصل تشکیل شده است .

مرجعیات اسلام سیاسی ؛ در این کتاب موضوع اسلام سیاسی به عنوان یک مسأله نسبتاً جدید معرفی می شود . نویسنده معتقد است که دولت اسلامی در زمان پیامبر شکل نگرفته ، بلکه به واسطه دین اسلام پی ریزی شده و ضرورتاً مقتضایات دین اسلام را در برنمی گیرد . به همین دلیل این امپراتوری برای مدت کوتاهی وحدت و انسجام خود را حفظ کرده و آن ها یی که به اسم اسلام حکمرانی می کنند ، انگیزه ای به جز رسیدن به قدرت ندارند . نویسنده می افزاید : اسلام سیاسی ، با جنبش اخوان المسلمین و در میانه دو جنگ جهانی ظهور و بروز یافته . الشرفی اعتقاد دارد که شکست در جنگ شش روزه سال ۱۹۶۷ ، باعث رواج این پدیده شده و همگرایی اسلامی سیاسی متولد شده پیش از دولت جدید با اسلام سیاسی محرک موجب چندپاره شدن سلفیت و به وجود آمدن جریانات سلفی گری متعدد شده است . عبدالمجید الشرفی سپس به مقایسه اسلام سیاسی در تونس و مصر پرداخته و نتیجه می گیرد که ایدئولوژی های بنیاد گرا در مصر عموماً فعال تر و اثر گذار تر از ایدئولوژی های موجود در تونس بوده اند . حتی با قرار گرفتن این جریان در منصب حکومت ، واپس گرایی و جزم اندیشی آن ها محدود نشده است . به همین دلیل اخوان المسلمین در همین بیست سال گذشته نیز پوشیدن شلوار را برای زنان حرام اعلام کرده . اما در تونس  اسلام سیاسی ، مستند به احکام شرعی بوده که در حقیقت تابع احکام فقهی هستند . اما مبانی ارائه شده توسط علوم انسانی و اجتماعی موجب فرو افتادن این نقاب دینی گردیده . مؤلف کتاب در فصل هفتم به این موضوع تصریح مرده که خاستگاه  اسلام سیاسی و افکار سنتی مسلمانان  از ابتدا صبغه تاریخی نداشته اند . عبدالمجید الشرفی در بخشی از کتاب خود به موضوع نماز به عنوان یکی از عبادات پرداخته و عنوان میک ند که قرآن مسلمانان را برای تعبد آزاد گذارده و زمانی مشخصی را برای نماز تعیین نکرده که این موضوع یکی از مقتضیات حیات در دوران مدرنیته است . وی تأکید می کند که پدیده همسانی آداب و مناسک دینی پدیده مشترک تاریخی است . او شرایط فقیه در قدیم را با شرایط کنونی آن مقایسه کرده و نتیجه می گیرد که در گذشته نیز امکان بازنگری در فقه وجود داشته . اما اسلام گرایان در روزگار فهلی ، هر گونه تجدید و بازنگری در موضوع نماز را با استناد به مسأله دعوت اساساً برای غیر مسلمانان است رد می کنند .

الشرفی درباره عبادت روزه نیز با تأکید می کند که آیات به صراحت بر دو امکان را بیان کرده اند : یکی روزه گرفتن و دیگری ، سیر نمودن و اطعام مسکین و یا مساکین است . اما فقهای مسلمان ، حاضر به هماهنگ شدن با شرایط جدید نیستند . آن ها حتی در موضوع شهادت و حج نیز به همین منوال می اندیشند . پیشنهاد الشرفی درباره مناسک حج این است که می توان را در سایر ماه های حرام نیز انجام داد تا حجاج با دشواری رو به رو نگردند . نویسنده کتاب با قطعیت بیان می کند که در تاریخ ادیان عموماً یک امر واحد وجود ندارد .  وی در همین راستا بین دین و تدین تمایز قائل شده و اذعان می دارد که تنها موضوعی  از اصول تلقی شده همان مرجعیات است . الشرفی در بیان تاریخ اندیشه اسلامی این گونه برداشت می کند که این اندیشه مگر در دوره کوتاهی ، هیچ گاه برای سازگاری با ارزش ها و شرایط جدید با دشواری رو به رو نشده است . الشرفی ، به پیروان تفکر اصولگرایی خرده می گیرد که به دلیل تبعیت از متن ، موجب بروز جهل و عقب ماندگی شده اند . به نظر الشرفی ، اندیشه مالکی نیز در کشور تونس و سرزمین های عربی و اسلامی غرب ، یک اندیشه سنتی ناهمگون با شرایط جدید است . او اندیشه و وهابی را نیز بر همین سبیل دانسته و آن ها را دارای همین نقیصه می داند . مذاهبی که مانعی در برابر قدرت خلاقیت هستند .

در فصل آخر کتاب ، نویسنده عنوان می کند اندیشه رایج در اسلام گرایی ، در بسیاری از موارد در تلاقی و همگرایی با اندیشه سنتی قرار دارد . به همین خاطر باید حصار جهنمی که اندیشه اسلامی معاصر در آن گرفتار آمده را فرو شکت ، یک فرهنگ تاریخی و علمی و دمکراسی محور را ترویج کرد ، چرا که فرهنگ سنتی ،  چندان مجالی برای نقد و ابداع نمی گذارد . هدف والای فرهنگ جایگزین ، سره ساختن سلیقه عموم به واسطه هنر و ادبیات و خلاقیت است .

-            کتاب الاسلام واحداً و متعددا : این کتاب از جمله آثاری است که با پرداختن به رویکردهای تاریخی و تطبیقی و انتقادی که در مطالعات کلاسیک جایگاهی نداشته ، مسائل مرتبط با اندیشه اسلامی را به میان کشیده است . عبدالمجید الشرفی در این کتاب ، خواهان نواندیشی در آثار معرفتی مسلمانان در طول دوران گذشته گردیده . پیوند میان اسلام و مسلمانان و مدرنیته از جمله اصلی ترین دغدغه های الشرفی است که در آثارش به آن پرداخته . وی معتقد است که باید از گذشته و میراثی که عقول بسیاری را در چنبره خود به حصار در آورده رها گشت . او این ضرورت را یاد آور می شود که باید از نظام های حقوق بشری جدید و ارزش های جهانی بشر که در تمامی جوامع بشری به یک اجماعی رسیده اند بهره برد .

با توجه به آن چه گفته شد ، دیدگاه ها و افکار عبدالمجید الشرفی نسبت به بررسی میراث دینی با سایر نظرات و دیدگاه ها متفاوت است . او قائل به بررسی مذهب و دین بر اساس رویکردهای پژوهشی نقد محور است که با ذهن تمجید گر به شدت مخالف بوده و بر بازنگری در میراث و کشیدن آن در زیر چکش نقد و پرسش گری تأکید دارد . عبدالمجید الشرفی بر نحوه تصحیح تعامل جوامع عربی و اسلامی با میراث خود و زمان و تحول تاریخی حاکم بر آن اهتمام دارد . همچنین این که جوامع عربی و اسلامی چگونه با دوران مدرنیته با غرب تعامل خواهند داشت تا جهانی موسوم به سکولاریسم خلق گردد . در این جهان است که خرده نهادهای جامعه و فرهنگ از چنبره نهادها و نمادهای مذهبی رهایی می یابند .

افزون بر این دکتر الشرفی در گفتگوی خود با حمادی ذویب در مجله یتفکرون از مجلات مؤسسه مومنین بدون مرز که در تاریخ ۲۴ ژوئن ۲۰۱۴ تأکید داشته که اسلام با توجه به شرایط تاریخی خود در جهت مقتضیات اجتماعی حرکت کرده چرا که رسالت محمد بر فرد تمرکز داشته و مخاطب آن فرد بوده و برای آزادی فردی اهمیت قائل بوده .  اما در تاریخ ما این ارزش نادیده گرفته شده ، چرا که نظام قبیلیه ای و مقتضای انسجام اجتماعی در جوامع مانعی در برابر این رویکرد بوده است . دلایلی زیادی برای این ممانعت وجود داشته ، به ویژه این که نهادهای اجتماعی ، به توجیهات و برهان های مذهبی اتکا داشته اند و تمامی جوانب زندگی انسان ها از روابط جنسی تا روابط اقتصادی و سیاسی در چارچوب این نهادها قرار داشته اند . این نهادها برای بقا نیاز به مشروعیت دینی داشته اند این در حالی بوده که مدرنیته ، نقاب از ماهیت حقیقت نهادهای تاریخی و بشری و نسبیت گرا برداشته . به همین دلیل بینش نسبت به حقیقت آن ها ، نوعی آزادی را به بشر بخشیده که تا پیش از این وجود نداشته . این آزادی صرفاً به تسامح بسته نیست ، بلکه به ارزش های دیگری همچون مساوات مرتبط گردیده است . در دنیای امروز آزادی بدون مساوات وجود ندارد ؛ مساوات میان آنانی که دین باور هستند و آن هایی که اعتقادی به آن ندارند ، به تعبیری آزادی عقیده ، مساوات میان زنان و مردان ، مساوات میان فقرا و اغنیا و میان حاکم و محکوم و مساوات میان ملیت ها و فرهنگ ها . الشرفی در ادامه عنوان می کند که انسان همچنان در گیر و دار پدیده های عجیب و غریبی است ، مانند آن هایی که نسبت به حجاب زنان پافشاری کرده اما ارزش هایی بنیادین حقوق انسان که همان آزادی است را نادیده می گیرند ؛ آزادی زن در پوشش مورد علاقه خود تا پوشاندن موی سر از روی اراده و میل باطنی باشد . این موضوع در ذات خود بسیار خوب است اما این دست یازیدن به مفهوم آزادی ، حقیت عدم ایمان به حقوق انسان را مخفی می کند . دینداری نوین نمی تواند دینداری بر مبنای طاعت و تقلید و سرسپردگی باشد . دینداری امروز در اسلام و دیگر ادیان امروز یک بریکولاژ است .  بدین معنا که دین امروز ترکیبی از آزادی شخصی است – ارزشی که در صدد تحمیل خود بر ضمیر اسلامی و غیر اسلامی است .

الشرفی در بیان دیدگاه های خود می افزاید ، تاریخ اسلام در مقام قیاس با تاریخ مسیحیت  ، مملو از نمونه های تسامح در برابر عقاید مخالف است . مسلمانان در طول تاریخ خود هرگز پیروان سایر ادیان را مجبور به پیروی از اسلام نکرده اند . این موضوع شامل سایر ادیان غیر اهل کتاب نیز می شده . قدما عنوان می کردند که آن ها نیز همانند اهل کتاب هستند که زرتشتیان نمونه از آن هستند . آثار این به رسمیت شناختن همچنان در جوامع معاصر وجود دارد . مسلمانان با سایر اقلیت ها رفتار مسامحه گر داشته و برخلاف مسیحیان که با مخالفان خود در بلاد مسیحی با ظلم و تعدی رفتار کرده از این رفتار اجتناب داشته اند .

به اعتقاد عبدالمجید الشرفی ، زندگی مجموعه ای از قوانین و مرزها و موانع را بر انسان تحمیل می کند که وجدان جمعی به سادگی یارای عبور از آن را ندارد . این مسئله همواره ارتباطی به دین ندارد و می تواند به سیاست مرتبط باشد . فرانسوی ها در جامعه دمکرات زندگی می کنند که  حاشیه آزادی گسترده ای در آن وجود دارد . با این همه فرانسوی امروزه در بیان تشکیک خود نسبت به هلوکاست آزادی ندارند و این موضوع ارتباطی به دین ندارد ، بلکه بسته به شرایط این جامعه است . این در حالی است که در جوامع دمکراتیک و یا کمتر دمکراتیک در قیاس با فرانسه ، این آزادی وجود دارد . بنابراین نباید برای تعریف آزادی صرفاً آن را به دین نسبت دین دهیم و این موضوع بیش از این که امری دینی و مذهبی باشد  مسأله ای اجتماعی است . شاید دین یک پوشش باشد ، اما در حقیقت پیشران و عامل اصلی نیست . کما این که استبداد دینی مولود فقدان آزادی است .

عبدالمجید الشرفی در کارنامه علمی خود سخنرانی با عنوان " شاخصه های فرهنگی اسلام رایج " در تاریخ ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۳ در مقر مؤسسه مومنین بدون مرز  ایراد کرده که نتایج زیر به دنبال داشته :

-          فرهنگ اسلامی در اکثر مواقع قابلیت همراهی با زمانه خود را ندارد . در این باره تفاوتی میان شیوخ دانشگاه های قرویین و الزیتونه و الازهر نیست . بارها از دانشجویان این مراکز دینی خواسته شده تا برنامه و روش های موجود را توسعه دهند تا  با اقتضائات زندگی امروز هم سو باشد .

-          در تمامی کشورهای اسلامی ، آموزش و تعلیم با جزم گرایی همزاد است . به ویژه در باب دین که به عنوان حقایق ثابت و یکسان به جوانان عرضه می شود و این در حالی است که مسأله این گونه نیست .

-          امکان امامت زنان در نماز  که در برخی از متون این موضوع مورد تصدیق قرار گرفته . یکی از این اقوال این است :  برخی امامت زن بر مرد و زن را مجاز دانسته اند . برخی از فقها نیز امامت زن بر مرد و زن را علی الاطلاق غیر مجاز دانسته اند . برخی نیز امامت زن بر زن را جایز دانسته اند . اصل جایز بودن امامت است؛ کسی که این عمل را جایز ندان دلیلی برای اقامه نداشته و نباید به سخن او وقعی نهاد . این مسأله در فتوحات مکیه ابن عربی موجود است . چرا ما این موضوع را به فرزندان خود آموزش نمی دهیم تا از این خشک اندیشی در حوزه آموزش و پرورش رهایی یابیم .

-          موضوع روزه در ماه رمضان که بر اثر متن قرآن بین روزه و افطار و اطعام مسکین تخیر وجود دارد ، اما همگی علماء بالاجماع آن را جایز ندانسته اند . این موضوعات که علمای دینی به صراحت به آن اشاره کرده اند و شیخ مرحوم محمد طاهر بن عاشور با امانتداری به طرح این موضوع پرداخته اما ما به دانش آموزان منتقل نمی کنیم . ما به آن ها نمی گوییم که اختیار بین روزه و افطار به واسطه اجماع بوده و نه به واسطه حجیت متن .

-          فرهنگ دینی رایج مانعی در برابر پذیرش ارزش های جهان امروز که آزادی و مساوات از مهم ترین آن ها به شمار می روند محسوب می شود . ارزش هایی که امکان تفکیک آن ها وجود ندارد . زمانی که از بانوان می شنوم که علت انتخاب حجاب را آزادی عقیده بیان می کنند به آن ها می گویم که این حق مسلم شماست ، اما صحبت آن ها چیزی دیگری می شود و عنوان می کنند که این برداشت آن ها از دین است . اما اگر علت حجاب خود را آزادی بدانی ، پس باید دریابی که آزادی از مساوات جدا نیست . زمانی که حجاب برای مردان اجباری شود آن گاه می توانیم بگوییم که به آزادی ، این ارزش والای انسانی دست یافته ایم .

-          فقر معرفتی نسبت به دین وجود دارد که نشانه های مختلفی دارد . به عنوان از ناحیه اخلاق گرایی ما این موضوع را در بین جریانات اسلام گرا می بینیم که اخلاق وجود ندارد . پافشاری بر اخلاق سنتی برای جوامع قبیله ای و جوامع پیش از مدرنیسم مناسب است .